Đường đi của mầm sống

Sinh sản là một điều kì diệu của tạo hóa giúp duy trì sự sống muôn loài trên trái đất này. Những vấn đề về di truyền sức khỏe sinh sản vẫn cần con người phải nghiên cứu để mang đến những giải pháp tối ưu. Biomedic sẽ giới thiệu loạt bài về Sinh sản, bắt đầu với sự “gặp gỡ” giữa trứng và tinh trùng: Đường đi của mầm sống. 

Mầm sống

Tinh trùng tiếng Anh là sperm, gốc Hy Lạp sperma là hạt mầm (seed). Tinh trùng hay tế bào mầm sống được chế tạo trong tinh hoàn thông qua sự sinh tinh. Mỗi tinh trùng có ba phần: đầu, thân và đuôi. Cái đầu mang acrôsôm và nhân: acrôsôm có nhiệm vụ làm tan vỏ ngoài của trứng để tinh trùng chuôi vào; một nhân chứa vốn di truyền. Thân chứa nhiều ti thể có vai trò hút chất đường trong tinh dịch để dữ trữ năng lượng cho đuôi hoạt động. Cái đuôi ve vẩy để tinh trùng bơi về phía trước.

Hình 1: Cấu trúc tinh trùng

Chặng đường đầu

Các tinh hoàn được cấu tạo như một mạng lưới các vi ống tạo tinh. Các tinh trùng non hình thành từ vi ống, rồi được dẫn đến một khúc cuộn giống như mồng gà nằm trên đỉnh của mỗi hòn gọi là mào tinh, có thêm cái đuôi. Mào này nối với một ống gọi là ống dẫn tinh. Đi lên đến ngang bọng đái, thông vào mỗi bên một túi tinh. Thừng tinh và túi tinh lại thông với các ống xuất tinh nằm trong tuyến tiền liệt. Tuyến này nhả thêm chất dịch nâng đỡ các tinh trùng. Cả hai ống xuất tinh đổ vào tinh dịch chứa tinh trùng vào ống thoát.

Cuộc chạy đua vĩ đại

Có lẽ cuộc thi chạy của các tinh trùng là gian khổ, vĩ đại nhất. Khoảng 250 triệu tinh trùng người được bắn vào âm đạo thì chỉ vài ngàn con vào tới được vòi trứng. Bao nhiêu khó khăn. Âm đạo là một hành lang rộng mở, dễ bị nhiễm trùng từ bên ngoài, nên tự phòng vệ bằng môi trường acid có pH từ 5 trở xuống. Độ pH kiềm của tinh dịch ở khoảng 7, có khả năng hóa giải độ acid âm đạo. Thật tuyệt: pH âm đạo tăng từ pH = 4,3 lên pH = 7,2 trong 8 giây khi tinh dịch tới. Cổ tử cung ứu ra chất nhầy làm rào cản các tinh trùng loại xoàng đi chuyển bết bát. Lòng tử cung dài độ vài centimét, cần khoảng mười phút để tinh trùng bơi qua với tốc độ 5mm/phút. Các tế bào bạch cầu của hệ miễn dịch nhận ra các tinh trùng là kẻ lạ xâm nhập. Còn nhiều trở ngại nữa… Chỉ có một tinh trùng vào được trong trứng. Kẻ chiến thắng tới đúng chỗ, vào đúng lúc.

Mọi chuyện như được sắp xếp

Đúng thời cơ, mầm sống bắt đầu con đường thiên lý tìm duyên. Hành trang thật đầy đủ cho đường dài. Tuyến tiền liệt nhả chất dịch có pH kiềm. Làm như là đã đoán trước được môi trường acid ở âm đạo. Hai túi tinh lại ứa dịch loại khác chứa đầy đường fructose và nhiều chất dinh dưỡng đủ dùng cho chặng đường từ âm đạo đến lúc thụ tinh. Có sự phối hợp nhịp nhàng. Khi lớp vỏ bọc ngoài của trứng, tinh trùng gỡ bỏ acrôsôm ra, còn trứng thì tiết fertilizin để thu hút tinh trùng. Tiếp cận được màng trứng, tinh trùng tiết kháng fertilizin. Tinh trùng đầu tiên mới tới mức đến thì qua cầu rút ván, không để các tinh trùng khác đến gần trứng. Chỉ có tráng sĩ gặp giai nhân.

– To be continued –

Trích “Sâu thẳm sự sống” của Giáo sư – Bác sĩ Nguyễn Chấn Hùng